É fundamental coñecer ben o programa Patrimonio Mundial UNESCO, para comprender a idoneidade das Illas Cíes para ser declaradas baixo este recoñecemento e apoiar dunha maneira fundamentada o proxecto de Candidatura.
Así é que se suxire a lectura da pequena descrición do Programa que se presenta, ao igual que se aconsella consultar a páxina web oficial de UNESCO, a través da cal se poderá acceder a toda a información de interese ao respecto.
Debido a preocupación por parte das Nacións Unidas sobre a conservación do patrimonio, ameazado pola evolución das actividades económicas e o desenvolvemento social, propúxose a celebración dunha convención para protexer o patrimonio cultural común da humanidade, sendo os Estados Unidos os que iniciaron a idea de combinar a conservación cultural coa natural. É así que o 16 de novembro do ano 1972, reúnense en París na XVII Conferencia Xeral da Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura, coñecida polas súas siglas UNESCO, onde adopta a Convención sobre a protección do Patrimonio Mundial Cultural e Natural. Actualmente 191 países son asinantes da Convención.
Nesta Convención defínense as características que deben reunir as candidaturas para optar a patrimonio cultural e patrimonio natural. O obxectivo do programa é catalogar, preservar e dar a coñecer sitios de importancia cultural ou natural excepcional para a herdanza común da humanidade. Os bens adscritos poden obter financiamento proveniente do Fondo para a Conservación do Patrimonio Mundial para contribuír a súa conservación, sempre que cumpran certos requisitos.
É importante destacar que o fin real da inscrición na Listaxe Indicativa, é a de mellorar os procesos de conservación en todos os niveis e isto débese ter en conta durante todo o proceso de elaboración da candidatura.
Actualmente, hai un total de 165 Estados Parte e o número de bens inscritos ascende a 1073, dos cales:
Pódese acceder á listaxe total de bens designados Patrimonio Mundial a través deste enlace.
Cada ano inscríbense novos bens na listaxe, adoitan situarse entre 20 e 30 bens, chegando no ano 2000 a acadar un récord de subscricións, 61 exactamente, e no oposto encontramos os 7 do ano 1989. Pódese acceder á información completa de gran interese sobre estas listaxes, a través da páxina web de UNESCO.
Atendendo ao caso de España, conta cun total de 46 bens inscritos na Listaxe, sendo 40 deles Patrimonio Cultural, 4 de Patrimonio Natural e 2 Mixtos. Con estas cifras, sitúase na terceira posición dos Estados Partes con máis Patrimonio Mundial declarado, só por debaixo de Italia e China.
Deixando aparte o patrimonio mixto, obsérvase que o 80% do Patrimonio Mundial declarado correspóndese con bens culturais, mentres que o natural só se ve representado por apenas un 20%.
A primeira das grandes particularidades do Programa é a identificación do Valor Universal Excepcional (VUE), o cal queda definido no documento oficial Directrices Prácticas para a aplicación da Convención do Patrimonio Mundial, xaneiro de 2008, como unha importancia cultural e/ou natural tan extraordinaria que transcende as fronteiras nacionais e cobra importancia para as xeracións presentes e vindeiras, a nivel Mundial. Polo tanto, esta debe ser a primeira das premisas a ter en conta á hora de considerar calquera ben para ser incluído no Programa Patrimonio da UNESCO.
Non debe esquecerse que o Valor Universal Excepcional (VUE):
Se ben é certo que se trata dunha condición non só necesaria, senón imprescindible, a candidatura debe reunir tamén as condicións de integridade e/ou autenticidade e contar cun sistema de protección e xestión adecuado que garanta a súa conservación. Estas condicións quedan entendidas baixo as seguintes características:
O programa recoñece dúas vertentes diferenciadas ao respecto das posibilidades de declaración dun ben. Así, podemos encontrarnos a posibilidade de ben baixo o marco de Patrimonio Cultural, e ben baixo o marco de Patrimonio Natural.
Para o entendemento das singularidades de cada unha destas dúas vertentes é preciso acudir ás definicións formuladas pola propia Convención, sendo tamén importante dirixirse ao documento das Directrices Prácticas, xa que é o documento “vivo” da Convención onde se recollen actualizacións e as últimas interpretacións que abarcan a diversidade do patrimonio.
As Illas Cíes concorren á declaración de Patrimonio Natural que a Convención de Patrimonio Mundial define como:
Formacións físicas e biolóxicas ou por grupos de esas formacións que teñan un Valor Universal Excepcional desde o punto de vista estético ou científico.
Formacións xeolóxicas e fisiográficas e as zonas estritamente delimitadas que constitúan o hábitat de especies, animais e vexetais, ameazadas, que teñan un Valor Universal Excepcional desde o punto de vista estético ou científico.
Zonas naturais estritamente delimitadas, que teñan un valor universal excepcional desde o punto de vista da ciencia, da conservación ou da beleza natural.
Antes da elaboración dunha candidatura para presentar un ben á listaxe de Patrimonio Mundial, débese asegurar que dito ben cumpre cos denominados criterios para a avaliación do VUE que se indican nas Directrices Prácticas redactadas por UNESCO.
No caso dos BENS NATURAIS, o ben debe cumprir, polo menos, un dos criterios seguintes:
En caso de que o ben sexa aprobado para a súa inscrición na Listaxe Indicativa do Estado, os pasos a seguir serían os seguintes:
O Estado Parte decide que bens inscribir na súa listaxe indicativa.
O Estado Parte decide cales dos bens da súa listaxe proporá inscribir na Listaxe do Patrimonio Mundial e cando.
O Comité de Patrimonio Mundial decide se inscribe na Listaxe un ben, tras a súa avaliación polos órganos con competencias nesta materia: UICN e/ou o ICOMOS.
O Estado Parte encárgase da protección constante e a xestión efectiva do ben con respecto ás disposicións da convención do Patrimonio Mundial.
Son diversas as consideracións a ter en conta para apoiar o proceso de inscrición dunha candidatura dun ben na Listaxe Indicativa da Convención UNESCO.
Unha consideración determinante é o carácter participativo do proceso. Esta participación e estes apoios á candidatura son indicados como imprescindibles polas Directrices de aplicación da Convención Patrimonio Mundial.
Así é que este carácter participativo debe determinar o proceso desde os seus comezos, acompañándoo aínda máis aló do alcance da inclusión na Listaxe de Patrimonio.
Isto é, tendo en conta tamén a todos os axentes e actores implicados de maneira directa ou indirecta na xestión, uso e conservación do ben, incluso tras a resolución frutuosa como Patrimonio Mundial UNESCO. Así se recolle no apartado I.C, no seu artigo 12: Invítase aos Estados Partes da Convención a asegurar a participación da maior cantidade de actores, entre eles administradores de sitios, gobernos locais e rexionais, comunidades locais, organizacións non gobernamentais (ONG) e outros socios e interlocutores interesados na identificación, a proposta de inscrición e a protección dos bens do Patrimonio Mundial..
A continuación cítanse algúns dos apartados do documento de Directrices, onde se fai referencia a necesidade deste forte carácter participativo, ao longo de todo o proceso.
Artículo 39. A presentación de candidaturas de sitios, así como a súa xestión e supervisión, cando se fundan na colaboración de distintos actores, constitúe unha contribución significativa para a protección dos bens do Patrimonio Mundial e a aplicación da Convención.
Artículo 40. Os socios na conservación do Patrimonio Mundial poden ser tanto particulares como os interesados directos, especialmente as comunidades locais e as organizacións gobernamentais, non gobernamentais e privados, así como os propietarios que se interesen e desexen participar na xestión dun ben do Patrimonio Mundial.
Artículo 108. Cada ben proposto deberá contar cun plan de xestión adecuado ou con outro sistema de xestión documentado que especifique como se conservará o valor universal excepcional do ben, preferentemente por medios participativos.
Artículo 111. Sen deixar de recoñecer a diversidade mencionada precedentemente, un plan de xestión eficaz podería incluír algúns dos seguintes elementos comúns. 31 Directrices Prácticas para a aplicación da Convención do Patrimonio Mundial:
Recoméndase encarecidamente a lectura dos seguintes documentos, se ben pódese atopar algunhas outras guías, manuais e documentos de consulta na páxina web de UNESCO.